Boeken
Helen Gerretsen schreef drie boeken: “Jij Vuurbrenger” over de Amsterdamse sloper Jan Tuinsma, “Waarachtigheid: een uitnodiging tot zelfbeleid” en “Smartvreugdemens: een uitnodiging tot beleven“
Smartvreugdemens
Smartvreugdemens – Een uitnodiging tot beleven. Literair essay in terzinen.
Lees verder
Waarachtigheid
Waarachtigheid – Een uitnodiging tot zelfbeleid. Essay. Waarachtigheid laat zien…
Lees verder
Jij Vuurbrenger
Jij Vuurbrenger – Leven en liefde van de Amsterdamse sloper Jan Tuinsma. Biografie.
Lees verder
Bu en Iedje
Momenteel werkt ze aan “Bu en Iedje”, een boek om naar uit te kijken.
Lees verder
De kortste weg naar de kern
Helen Gerretsen is schrijver. Zij schrijft graag over het persoonlijke leven in maatschappelijk verband, tot en met de grote krachten die op ons inwerken. Gerretsen vindt dit ook de taak van de literatuur, omdat alle afleiding reflectie op deze tijd juist dwars zit. En al helemaal de fantasie over een ander bestaan. De kern van haar werk is dan ook dat zij het erin opneemt voor het individu, dat zij vermalen ziet worden door alle druk van buiten. Zij gelooft in de kracht die de autonome persoonlijkheid kan hebben.
Steeds is de vraag: Wat zijn, onder de dagelijkse dwang tot kopen en liken, nog de mogelijkheden voor het individu om toch een goede factor te zijn?
Voor de literatuuropvatting van Gerretsen zie: mijn poëtica
Artikelen
Helen Gerretsen schreef drie boeken: “Jij Vuurbrenger” over de Amsterdamse sloper Jan Tuinsma, “Waarachtigheid: een uitnodiging tot zelfbeleid” en “Smartvreugdemens: een uitnodiging tot beleven“
Maak weer contact. Kijk eens naar de ander om. Geef eens wat aandacht, wat tijd. Zo worden we gestimuleerd. Maar…
Wat is de taak van de literatuur
Wat is de taak van de kunsten, in het bijzonder van de literatuur, in het licht van deze tijd? In elke tijd heeft…
Een volk in angst is een buitenkans voor de macht
Als er alle reden is om bang te zijn, zoals bij oorlogsdreiging, moeten we juist wakker worden. Dan is er…
Daar is het weer: kernenergie bovenaan de agenda. Niet zo’n grote verrassing. De noodzaak om te stoppen met fossiele brandstoffen…
De overheid zijn slechte ouders
Hoe kan het dat wij een overheid hebben die ons verwaarloost in plaats van ons verzorgt? Een overheid die plundering…
Zin van het leven – een factor zijn
De Volkskrant had in 2019 en 2020 een rubriek met interviews over: de zin van het leven. In die tijd…
Enige publicaties
Maar het is sterker dan mezelf en mijn liefde voor Malina – literair essay over het boek Malina van Ingeborg Bachmann, in: De Gids, maart 1993
Verandering begint bij de enkeling, in: Spiegelbeeld, nov. 2016
De inspiratie van geestkracht – over de t.v.serie Pride and Prejudice van de BBC. In: The Optimist, nov./dec. 2017
Over lievigheid: het leuk willen houden. In: Bres, mrt./apr. 2018
De actualiteit van het werk van C.G.Jung, in: Jung Bulletin, mei 2019
Consuminderen om de aarde te redden. In: Het Parool, 29 aug. 2019
Urgentie is terug van weggeweest – vanwege klimaatcrisis. In: Omslag, sept. 2019
Ook in: ZOZ – Tijdschrift voor doen-denkers, nov./dec. 2019
Ook in: tijdschrift Genoeg, nr. 12, 2019
In ongemak zijn we echt – literair essay over het boek De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld. Op de site: Neerlandistiek.nl, dec. 2020
Theater
Helen Gerretsen heeft tussen 2004 en 2014 vijf solotheatervoorstellingen gemaakt en gespeeld, samen met een musicus. Ze kwam hiermee overal in het land, meestal op uitnodiging van vrouwenverenigingen. Het publiek varieerde van vier tot 1200 mensen, doorgaans zo’n honderd.
Verbindend thema van de voorstellingen was de presentatie van een sympathieke persoonlijkheid, meestal een historische figuur: een Texelse vrouw uit de 18e eeuw, Rembrandt, Michiel de Ruyter, de Amsterdamse sloper Jan Tuinsma. De voorstelling De Zachtmoedige van Dostojevski liet geen sterke persoonlijkheid zien, maar wel een interessant karakter.
KIKKERTJE LIEF
De eerste voorstelling, KIKKERTJE LIEF, bestond uit 18e-eeuwse brieven van de Texelse Aagje Luytsen aan haar man Harmen Kikkert die bij de VOC voer.
Aagje Luytsen was het eerste voorbeeld van de sterke en sympathieke persoonlijkheid, die Gerretsen graag laat zien. Luytsens brieven zijn sprankelend, rijk van taal en diepgang. De presentatie in het authentieke 18e eeuws Hollands was nooit een belemmering voor de verstaanbaarheid: door de kennis van de historische taal kon Gerretsen het met helderheid vertellen.
Kikkertje lief was een loflied op de waarheid. Het is ruim 40 keer gespeeld.
REMBRANDT VAN DICHTBIJ
Rembrandt is het tweede voorbeeld van een inspirerende persoonlijkheid met ‘stille en diepe gronden’.
Deze produktie bestaat uit drie fraaie monologen van heel verschillende vrouwen uit de omgeving van Rembrandt: de verbaasde moeder over haar begaafde zoon, de deftige Titia van Uylenburgh (de zus van Saskia) over haar onpeilbare zwager en de (gefingeerde) buurvrouw Aengeniet over haar gekwelde buurman.
Alle drie getuigen ze, ieder op haar manier, van inzicht in de kunstenaar.
De monologen zijn losjes gebaseerd op Meester en minnaar – Vijf verbeeldingen rondom Rembrandt van Rijn, een gelegenheidstekst van Theun de Vries. Deze monologen waren echter sterk verouderd; ze zijn totaal herschreven, vanuit een ander mensbeeld. Deze Rembrandt van dichtbij werd door het publiek in het hart gesloten.
DORA
Michiel de Ruyter bleek onverwacht het derde voorbeeld voor ons te kunnen worden. Gerretsen ontdekte dat hij helemaal niet de brute zeebonk was, zoals hij bekend staat. Na enige studie kwam hij tevoorschijn als een groot en spiritueel gemotiveerd vakman. Ja, wat Theater Lena betreft: als de Nelson Mandela van de 17e eeuw! De titel Dora komt van de matroos Dora, die onder Admiraal de Ruyter vaart. Zij kent hem van buiten en binnen en vertelt met graagte over haar geliefde aanvoerder, over de kunst van het zeilen en van de zeetactiek. Dora is een grondig gedokumenteerde en beeldende produktie die zeer werd gewaardeerd.
DE ZACHTMOEDIGE
De Zachtmoedige is een fascinerende monoloog van Dostojevski.
Hierin gaat een man zijn aandeel in zijn huwelijk na, direkt nadat zijn vrouw is overleden. Heeft hij schuld aan haar dood? Het is een zoektocht naar binnen, eerst vol afweer, om niet zijn fouten onder ogen te hoeven zien, later met grotere eerlijkheid.
Hij hield gepassioneerd van haar, maar kon zijn liefde niet uiten.
MINNE
Minne is de (vijfde) produktie van Theater Lena: MINNE – een literaire zoektocht naar de liefde.
Aan de hand van mooie literaire teksten , verbonden door een liefdesgeschiedenis, bekijken we het verschil tussen Minne en Eros: Minne is de geestelijke liefde voor het leven, Eros is lijfelijke liefde voor een ander.
In de oudheid stond de eerste boven de tweede, later werden ze gelijkwaardig, en nu lijkt de geestelijke liefde verdwenen en alleen nog de erotische liefde te gelden.
MUZIEK
Vast onderdeel van de voorstellingen van Theater Lena is de muziek. Het is klassieke muziek gespeeld door een professionele musicus.
De muziek leidt het verhaal in of uit: ze zet de toon of neemt als het ware het verhaal over en draagt het even verder, het publiek de gelegenheid gevend tot beleving.
Mijn poëtica
Het werk van psychoanalyticus C.G. Jung, waarin, uitzondering in de psychologie, de waarde van het individueren centraal staat, inspireert mijn leven en ook mijn werk. De behoefte om het individu te worden dat je bent, wordt steeds meer herkend. Zo ook de behoefte aan literatuur die niet met een drukte aan verhalen de bezetting in je hoofd nog blijft voeden, maar daarentegen je ervan losweekt en weer ruimte biedt voor bezinning.
In de twee essays, Waarachtigheid en Smartvreugdemens, onderzoek ik expliciet de mogelijkheden om jezelf te worden, te midden van een systeem dat geen moer geeft om wie je bent of zou kunnen zijn. In de biografie Jij Vuurbrenger staat deze ontwikkelingsgang meer impliciet in de context van de twintigste eeuw.
Intussen ben ik wel sceptischer geworden over onze mogelijkheden onszelf te bevrijden. De koop- en mediadwang zijn zo agressief, dat het moeilijk is je er los van te maken en te beginnen aan belangstelling voor jezelf.
Toch blijf ik in de ideeënroman Bu en Iedje, waarin het conflict tussen individu en maatschappij uiteindelijk tot ontlading komt, onze persoonlijke verwezenlijking met hand en tand verdedigen.
Wat betekent dit voor mijn literatuuropvatting? Dit betekent dat ik meer hecht aan een inzicht gevend idee, dan aan een enerverend plot. Dat zinnen niet eenduidig zijn, maar de tegenstellingen laten zien van het leven. Dat ik niet precies genoeg kan zijn in het gebruik van woorden, om vrij te kunnen maken uit het hier en nu.
Ja, dat maakt ook het lezen er niet makkelijker op en dat is alleen maar goed.
Zie ook mijn artikel Wat is de taak van de literatuur.
Thema’s
Enkele thema’s waarin Gerretsen door het schrijven expertise heeft opgebouwd. Zij is beschikbaar om over deze thema’s bij te dragen, in de vorm van een artikel, een (gesproken) column, of een voordracht.
De ideeënroman:
De ideeënroman kan inzicht bieden, distantie en de rust voor reflectie. Een zinvol alternatief voor de psychologische roman.
De vraag: hoe te leven:
De vraag hoe te leven is de kern van de ideeënroman Bu en Iedje(nog niet uit). De maatschappelijke factoren die op het individu inwerken staan hierin tegenover de persoonlijke behoefte om te individueren.
Toekomstschrijven naar dystopie en utopie tegelijk:
Dit is wat Gerretsen als realist en optimist doet in haar ideeënroman.
Het gif van het consumeren:
Zo is de kritiek op het heden samen te vatten: de consumptiedwang die alles kapot maakt, niet alleen de natuur, maar ook ons als mens.
Naar een leven zonder bezit en macht:
Als leefbaar en houdbaar alternatief.
Schrijven vanuit de gezichtshoek van de eeuwigheid:
Het beoordelen van deze tijd kan het beste vanuit de samenhang van het geheel. Het vinden van een alternatief het beste vanuit de gezichtshoek van de eeuwigheid.
Het werk van Peter Handke:
Gerretsens belangrijkste leermeester.
Individueren:
Los komen van wat niet authentiek is en je zelf verwezenlijken is een oerdrang die steeds meer wordt ervaren en aandacht nodig heeft.
Psychologie van C.G Jung:
Gerretsen heeft zich het meest door Jung laten inspireren, vanwege de waarde die hij hecht aan de potentie van het individu. Zij heeft zijn werk toegankelijk willen maken.
De biografie met de vorm van een detective:
De biografie heeft een zinvolle queeste nodig die haar doet lezen als een detective. Dit leerde zij bij het schrijven van de biografie Jij Vuurbrenger.
De kracht van waarachtigheid:
Een waarachtig zelfbeleid bouwt geestkracht op. Het essay Waarachtigheid is een pleidooi hiervoor.
De zin van beleven:
Het belangrijke weer vanbinnen beleven geeft weer zin aan het leven. Een pleidooi voor beleven is het essay Smartvreugdemens.
Over Helen Gerretsen
Helen Gerretsen heeft Nederlands gestudeerd aan de UvA en met plezier lesgegeven in het voortgezet onderwijs. Een burn-out maakte daar onvoorzien een einde aan.
Ze is les gaan nemen in tekenen en schilderen, wat ze een paar jaar ’s morgens, ’s middags en ’s avonds heeft gedaan. Technisch is ze met tekenen ver gekomen, maar haar ziel raakte er niet mee verbonden. Ze is ermee gestopt en ging theater maken.
Ze had altijd al acteercursussen gevolgd. Nu volgden er vijf solovoorstellingen, die ze schreef en speelde, overal in het land, in gezelschap van een musicus.
De laatste jaren is ze zich gaan concentreren op het schrijven. Hiertoe wordt ze misschien wel het meest geïnspireerd – onontkoombaar. De eenzaamheid die het creatieve werk vraagt, zelfs de karigheid van het liefdesleven, is het haar waard, omdat het ook zo verrijkt. Naasten weten al sinds mensenheugenis dat het ’s ochtends geen zin heeft haar te bellen. Ze heeft er de voorkeur aan gegeven in Amsterdam te blijven wonen, om de stimulans van het culturele aanbod. Daarbij blijft het noodzakelijk elk seizoen even de randstad uit te gaan, om voeling te houden met de kleinschaligheid en wat zij noemt de normaliteit van het dorpsleven.
Contact
Ik stel prijs op contact! Wilt u reageren, of heeft u vragen, mail me gerust. gerrets1@xs4all.nl of vul het onderstaande contactformulier in.